Seri Muhakeme Usulü (Ceza Muhakemesi Kanunu m.250)

1. Seri Muhakeme Usulü Nedir?

---

Seri muhakeme usulü, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 250. maddesinde düzenlenmiş, belirli suçlarda kamu davasının açılması yerine Cumhuriyet savcısının düzenleyeceği talepname ile, şüphelinin müdafi huzurunda usulü kabul etmesi şartıyla uygulanan özel bir yargılama usulüdür.

Bu usul 24.10.2019 tarihinde 30928 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 7188 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 23.maddesi ile ilk kez düzenlenmiş; 31.12.2019 tarihli yönetmelik ile belirlendiği üzere 01.01.2020 tarihinden itibaren yürürlüğe girerek uygulanmaya başlamıştır.

Bu usulde, yaptırım belirleme yetkisi esasen Cumhuriyet Savcısına aittir. Cumhuriyet savcısı öncelikle 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 61. maddesi uyarınca temel cezayı belirler, ardından yarı oranında indirim yapar ve gerekiyorsa seçenek yaptırımlar (TCK md.50), hapis cezasının ertelenmesi (TCK md.51) yahut hükmün açıklanmasının geri bırakılması (CMK md.231) kurumlarını uygulayarak şüpheliye sonuç yaptırımı teklif eder. Şüphelinin bu usulün uygulanmasını ve belirlenen yaptırımı kabul etmesi durumunda soruşturma dosyası bir bütün olarak Asliye Ceza Mahkemesine tevzi edilir.

Bu noktada mahkemenin rolü, yalnızca hukuka uygunluk ve usule uygunluk denetimi ile sınırlı olmakla, savcının talebinde belirtilen yaptırımdan daha ağır olmamak kaydıyla hüküm kurmaktır.

2. Seri Muhakeme Usulünün Uygulanma Şartları Nelerdir?

---

Seri muhakeme usulünün uygulanabilmesi için bazı şartların mevcut olması şarttır.

Bu şartlar ise;

• Soruşturmanın tamamlanmış olması, (CMK m.250/1).

• Cumhuriyet savcısının teklifi, şüphelinin müdafi huzurunda kabul etmesi, (CMK m.250/3).

• Suçun CMK m.250/1’de sınırlı olarak sayılan suçlardan olması,

• Suçun ön ödeme veya uzlaştırma kapsamında olan suçlardan olmaması,

• İştirak hâlinde tüm şüphelilerin kabul etmesi,

• Yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, sağır ve dilsizlik hâllerinin bulunmaması (CMK m.250/12) olarak sıralanabilmektedir.

  
  

3. Seri Muhakeme Usulünün Uygulandığı Suçlar Nelerdir?

---

Seri muhakeme usulünün uygulanacağı suçlar Ceza Muhakemesi Kanununun 250'inci maddesinde ve yönetmelikte tahdidi olarak sayılmıştır;

“a) Türk Ceza Kanununda yer alan;

1) Hakkı olmayan yere tecavüz (madde 154, ikinci ve üçüncü fıkra),

2) Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması (madde 170),

3) Trafik güvenliğini tehlikeye sokma (madde 179, ikinci ve üçüncü fıkra),

4) Gürültüye neden olma (madde 183),

5) Parada sahtecilik (madde 197, ikinci ve üçüncü fıkra),

6) Mühür bozma (madde 203),

7) Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (madde 206),

8) Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama (madde 228, birinci fıkra),

9) Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması (madde 268), suçları.

b) 10/7/1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunun 13'üncü maddesinin birinci, üçüncü ve beşinci fıkraları ile 15'inci maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen suçlar.

c) 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanununun 93'üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen suç.

ç) 13/12/1968 tarihli ve 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanunun 2nci maddesinde belirtilen suç.

d) 24/4/1969 tarihli ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun ek 2'nci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde belirtilen suç.” suçları hakkında bu usul uygulanır.

4. Seri Muhakeme Usulünün Aşamaları Nelerdir?

---

Bu usulün uygulanma aşamalarını şu şekilde sıralamak mümkündür;

• Savcının Bilgilendirmesi ve Teklifi: Şüpheli, savcılık tarafından davet edilir ve savcılık tarafından hakkında yapılan soruşturma ile suçun tipi, seri muhakeme usulünün mahiyeti, sonuçları ve uygulanacak yaptırımlar hakkında bilgilendirilir. Şüpheliye bu bilgilendirmenin yapıldığına dair bilgilendirme tutanağı tanzim edilerek imzalatılır.

• Yaptırımın Belirlenmesi: Savcı, kanunda öngörülen ceza aralığında temel cezayı belirler, yarı oranında indirim yapar, şartları varsa erteleme, seçenek yaptırımlara çevirme yahut hükmün açıklanmasının geri bırakılmasını uygulayarak şüpheliye ceza teklifinde bulunur.

• Kabul Tutanağı: Şüphelinin bu teklifi kabul etmesi durumunda kendisine bir avukat seçmesi istenir. Şüphelinin avukatı yok ise baro tarafından bir müdafii görevlendirilir. Müdafii huzurunda teklifi kabul ettiğine dair imzalı tutanak düzenlenerek şüpheliye imzalatılır.

• Talepname Düzenlenmesi: Savcı, teklifin kabulü hâlinde iddianamede bulunması gereken temel unsurları içeren bir talepname düzenleyerek mahkemeye sunar.

• Mahkeme İncelemesi: Mahkeme, sanığı müdafi huzurunda dinler. Sanık, bu usulün uygulanmasından hüküm kuruluncaya kadar her zaman kayıtsız ve şartsız vazgeçme hakkına sahiptir. Sanık tarafından bu usulün uygulanması müdafi huzurunda mahkemede de kabul edildiği takdirde mahkemece şartların oluştuğu tespit edilir ve savcılık talebinde belirtilenden daha ağır olmamak şartı ile bir yaptırımla hüküm kurulur. Bu karara karşı iki haftalık yasal süre içerisinde itiraz kanun yoluna başvurulabilir.

  
  

5. Seri Muhakeme Usulü Hangi Hallerde Uygulanamaz?

---

Seri muhakeme usulü aşağıdaki durumların varlığında uygulanamaz;

• Şüpheliye ulaşılamaması, adresinde bulunmaması veya yurt dışında olması yahut Şüphelinin mazeretsiz olarak mahkemeye gelmemesi,

• Ön ödeme veya uzlaştırma kapsamına giren suçlardan biri olması,

• İştirak hâlinde şüphelilerden birinin reddetmesi,

• Kapsam içi suçun, kapsam dışı bir suçla birlikte işlenmesi,

• Yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, sağır-dilsizlik hâlleri.